Özetle; kişi iddiasını güçlendirmek için, karşı tarafın gerçek iddiası yerine iddianın en zayıf ve duygusal yönünü bularak buna hücum etme durumu. Samandan yapılmış bir korkuluğu devirmek gerçek bir adamı yere sermekten daha kolay olduğu için bu safsataya bazen "Korkuluk Safsatası" da denilmektedir.
Nasıl Kullanılır?
Safsata, şu şekilde işler:
A kişisi X der
B kişisi X in çarpıtılmış bir versiyonu olan Y’yi ortaya koyar.
B kişisi Y’ye saldırır
B, asıl iddiaya değil de onun kendi uydurduğu ve aslında A’nın iddia etmediği bir versiyonuna saldırarak asıl iddiayı çürütmüş gibi gözükmeye çalışır.
Fark edilmesi en zor olan ve genelde en sağlam şekilde kullanımı konuya daha hakim kişiler tarafından yapılan ve karşı tarafı zayıflatarak kendi argümanını öne çıkarmaya çalışanların kullandığı safsatadır.
Karşı taraf "ama ben öyle demedim ki" demeye çalıştığı anda tartışmanın asıl konusu dağılacaktır ve karşı taraf kullandığı saman adam safsatası sayesinde tartışmayı kazanmış veya en azından berabere bitirmiş gözükecektir.
Sadece belli istatistiklerden bahsedilerek, belli verilerin yorumlanmasında objektif davranmayarak, mümkün olan bütün çıkarımlara eşit olasılık atayıp, işinize geleni öne çıkartarak ve karşıdakinin de böyle yaptığı izlenimini vererek de bu taktik uygulanabilir.
Kısaca argumentum ad hominem yapmadan rakibin kişiliğine saldıran, hakaret etmeden iftira atan, yalan söylemeden gerçekleri çarpıtan, bilimselmiş gibi gözüken şekilde dahi popülizm yapabilen bir retorik (güçlü hitabet tekniğiyle ikna etme) tekniğidir saman adam (straw man).
Örnekler
Örnek 1
A: Ben ateistim
B: Ateist olmak için, Tanrının olmadığına mutlak bir kesinlikle inanmalısın. Kendini mutlak kesinliğe inandırabilmek için de, Tanrının bulunabilme ihtimalinin olduğu bütün yerleri ve evreni incelemelisin. Bunu yapamayacağına göre haklı veya mazur görülemezsin.
Ateist olmak için Tanrının mutlak bir kesinlikle olmadığına inanmak gerekmiyor. B burada, öyleymiş gibi göstermeye çalışıyor.
Örnek 2
A: Biliyoruz ki, evrendeki kuvvetlerin birbirine oranları ince ayardır. Bunu ölçebilmemiz muhteşem.
B: Evet! İşte bu ince ayar, evrenin ince ayarlandığını ve o ayarlar olmasa bizim asla var olamayacağımızı gösteriyor. Dolayısıyla ince ayarlanmış bir evrenin ince ayarlayıcısı (Tanrı) olmalıdır!
A burada fizikte kuvvetlerin birbirine oranlarını ifade ederken kullanılan "ince ayar" sözünü dile getirirken B o ince ayarı çarpıtıp "ince ayarlanmış evren" yapıyor ve fiziğin tamamen dışında olan "bu kuvvetler böyle olmasaydı biz olamazdık" iddiasını ortaya atıyor. Teist-ateist tartışmalarında sıkça karşılaşılan bir saman adam safsatasıdır.
Örnek 3
A: Savunma için ayırdığımız parayı azaltıp bilime yatırım yapmamız gerekiyor.
B: Ne! Savunmasız kalalım da kökümüze kibrit suyu eksinler demeni hayretle karşılıyorum.
A öyle bir şey iddia etmediği halde öyle iddia etmiş gibi gösteriliyor.
#SamanAdamSafsatası
